Vodič kroz istorijat posebnih jedinica policije

Posebne Jedinice Milicije (PJM), a kasnije i Posebne Jedinice Policije (PJP) su zapravo formacijske jedinice MUP Republike Srbije koje su prvi put osnovane krajem 1972. godine. Okidač za njihovo formiranje bio je upad proustaške terorističke grupe „Feniks“ na planinu Raduša u BiH. Tim događajem uočen je niz slabosti jedinica milicije opšte nadležnosti, posebno u domenu protivterorističke borbe. Iz tog razloga formirane su prve “Operativno-poterne grupe“. koje su pretača svih kasnijih jedinica MUP Republike Srbije. Operativno-poterne grupe su bile jedinice manjeg sastava od veličine voda do veličine čete. Ove formacije su bile sastavljene od najboljih policajaca tog vremena.

Pet godina kasnije, Operativno-poterne grupe prerastaju u Posebne Jedinice Milicije koje su svoj pun organizacioni i borbeni nivo dostigle tokom devedesetih godina prošlog veka.

  1. marta 1981. godine na Kosovu i Metohiji eskalira nasilje albanskih ekstremista, te se formiraju ZOM-ovi (združeni odredi milicije).

U vremenima koja su usledila, PJM postaje jedan od najjačih i najstabilnih stubova MUP Republike Srbije u izvršenju najsloženijih zadataka sa ciljem zaštite građana, imovine i teritorije Republike Srbije. PJM je sa tadašnjom JA, a potom i VJ bio neizostavni deo sistema bezbednosti SRJ.

Tokom svog postojanja PJM/PJP je pored angažovanja na Kosovu i Metohiji, bio povremeno angažovan i u izvršenju posebnih bezbednosnih zadataka na obezbeđenju državne granice prema Republici Hrvatskoj, Republici Bosni i Hercegovini, na ispomoćima Ministarstvu unutrašnjih poslova Republici Srpskoj i Republici Srpskoj Krajini.

U sastav PJM/PJP su ulazili stručni, disciplinovani i najsposobniji radnici policije do 35 godina (A formacija), kao i rukovodioci do 45 godina. Uslov je bio da poseduju osobine hrabrosti, izdržljivosti, upornosti, patriotizma i visokih moralnih kvaliteta.

Početkom devedesetih godina MUP otpočinje reorganizaciju posebnih jedinica milicije. Do kraja 1992. godine PJM su u svom sastavu imale 7. bataljona sa oko 3.000 radnika milicije, opremljenih i obučenim za izvršenje svih složenijih bezbednosnih zadataka.

Tada obuku pripadnika PJM/PJP po savremenim načinima borbe protiv terorizma preuzima i izvodi najelitnija formacija tog vremena na ovim prostorima, Jedinica za Specijalne Operacije, Resora Državne Bezbednosti MUP-a R. Srbije sa čitavim timom najkvalitetnijih instruktora. Poseban pečat u obuci pripadnika PJM/PJP instruktori JSO-a su ostavili u obuci Operativno-poternih grupa (OPG) koje su delovale u sastavu PJM/PJP i kojima su bili poveravani najteži zadaci. 

Organizaciona struktura PJM je konačno uspostavljena 1. avgusta 1993. godine i tada je  postojećih 7. bataljona PJM reorganizovano u 8. odreda „A“ sastava PJM.  Formirano još dodatnih 7. odreda PJM „R“ sastava (rezervnog sastava policije. Tokom narednih  godina (1998) biće formirano još 6. odreda “B“ formacije (aktivnog sastava). 

Prema nameni vodova u svom sastavu, čete su mogle biti opšte namene, čete mešovitog sastava i čete za podršku. U okviru određenih četa delovali su još i izviđačko-mehanizovani vodovi, minobacački i inžinjerijski vodovi, kao i protivoklopni i protivavionski vodovi.  

Vodove opšte namene činili su tri odeljenja i komandir voda (24+1), a u sastavu odeljenja je bilo 8 pripadnika (komandir odeljenja, snajperista, mitraljezac, tromblonista i 4 strelca)

U mesecu martu 1997. godine naziv jedinica je promenjen iz PJM u PJP.

Svi pripadnici PJP su bili osposobljeni da izvršavaju različite zadatke u okviru obavljanja redovnih policijskih zadataka, u održavanju javnog reda i mira i suzbijanju građanskih nereda i u poslovima hapšenja opasnih kriminalaca, suzbijanja oružanih pobuna, terorizma i izvršenju borbenih zadataka.

Osnovno naoružanje svakog pripadnika PJP je bila automatska puška M-70A i pištolj CZ99. Svako odeljenje raspolagalo je i sa puškomitraljezom M-84 i poluautomatskom snajperskom puškom M-76 tipa Mauser sa optičkim nišanom. Pored ručnih bombi M-75, pripadnici PJP koristili su i trenutne i kumulativne tromblonske mine, kao i ručne bacače M80, tip „Zolja“ i „Osa“. Jedinice za podršku koristile su minobacače od 60mm, 82mm i 120mm, protivavionske mitraljeze tipa Browing, protivavionske topove 20/1 i 20/3 i bestrzajne topove kalibra 82mm. Vreme za koje se jedinica morala okupiti i biti spremna za pokret je bilo 6 sati za „A“ formaciju. Predviđeno vreme za „B“ formaciju je bilo 24 časa, a za „R“ formaciju 48 sati.

Mnogo je pripadnika PJP koji su izvršavajući poverene zadatke položili svoje živote, bili teže ili lakše  ranjeni, a posebno tokom 1998. godine u dejstvima protiv terorističke OVK, šiptarskih terorista i stranih plaćenika i u NATO agresiji na tadašnju SRJ i Srbiju 1999.godine.

PJP je nakon povlačenja snaga bezbednosti SRJ sa prostora Kosova i Metohije, nastavila da deluje, izvršavajući posebne zadatke na području Kopnene Zone Bezbednosti (KZB).

U toku vršenja tih zadataka PJP je imala gubitke u vidu poginulih i ranjenih boraca u borbama sa terorističkom OVK koja je delovala u Zoni Bezbednosti (Preševo, Bujanovac, Medveđa).

Naredni korak u istoriji PJP je rasformiranje jedinice (2001), iz koje je formirana specijalizovana moderno opremljena jedinica – Žandarmerija.

Prvi najveći sastav, tj. okosnicu Žandarmerije činio je upravo sastav PJP i OPG, na čelu sa Komandantima Odreda PJP i drugim starešinama. Veliki broj pripadnika PJP iz svih Odreda PJP je tada svoj radni vek nastavio u Žandarmeriji, usavršavao se i prolazio kroz nove obuke  u specijalstičkim timovima, čime je i nivo obučenosti i snaga Žandarmerije samo još više rasla. Vremenom Žandarmerija postaje ono što je nekada bio PJM i PJP u Ministarstvu Unutrašnjih Poslova i u sistemu odbrane Republike Srbije, jedan od glavnih stubova bezbednosti. 

Pored Žandarmerije nakon rasformiranja PJP, osnovana je i IJP (interventna jedinica policije).

Ovom prilikom želimo da se zahvalimo boraca PJM/PJP, koji su dali svoje živote i krvarili za Republiku Srbiju, kao i borcima JSO koji su položili svoj život i svoje rane za Republiku Srbiju. Preživelima se zahvaljujemo na trudu i obukama koje su sprovodili u redovima PJM/PJP i time sačuvali živote mnogim našim pripadnicima.

 

U Beogradu  03.03.2020. godine

VETERANI PJP